دورنمای ایجاد آکواریوم

تاریخچه ی ساخت آکواریوم ؛

شواهد تاریخی نشان می دهند که اهلی کردن حیوانات قبل از شروع کشاورزی توسط انسان اولیه معمول گردید و در آن روزگار یک یا چند گونه از حیوانات بسته به شرایط محیطی و منطقه ای در مجاورت وی نگهداری می شد .از آنجا که شکار حیوانات یا حفاظت از آن ها به منظور تامی ن غذا قبل از اهلی کردن آن ها مرسوم بوده است ، می توان چنین استنباط کرد که اولین حیوانات اهلی شده گونه هایی بودند که بیشتر درپاسداری و حفظ جان انسان موثر بوده اند و به طبع سگ از این نظر در مرحله اول قرار می گیرد .بعداز سگ حیواناتی اهلی شدند که بیشتر جنبه تولید غذایی آنها مورد نظر بود .اگر چه در گذشته دور نیز انسان نسبت به نگهداری برخی از حیوانات به منظور لذت بردن از زیبایی ها و خصوصیات طبیعی آن ها استفاده می کرده است ، اما نگهداری حیوانات زیبا به خصوص پرندگان ، در مقایسه با تاریخ اهلی کردن حیوانات محافظ یا غذایی قدمت زیادی ندارند .

اولین کتاب درباره آکواریوم
اگر چه دورنمای کاملا دقیقی در مورد نگهداری انواع ماهی به صورت تزیینی توسط انسان در دست نیست ، با وجود این می توان گفت که از هزاران سال قبل در چین ماهی ها را به عنوان یک حیوان خانگی نگهداری می کردند .
در قرن شانزدهم میلادی نویسنده ای به نام Chegchi-entes اولین کتاب درباره ی ماهی را با نام «ماهی های قرمز» نوشت .
در سال 1665 میلادی شخصی به نام په پی pepys و همسرش متوجه شدند که ماهی های خارجی را بهتر می توان برای مدتی طولانی در ظرف آبی نگهداری کرد .از یادداشت های وی معلوم نشده است که هدف نامبرده از ماهی ها خارجی – ماهی ها ی استوایی بوده است یا خیر .یک قرن بعد نگهداری انواع ماهی های طلایی در استخرها و نیز در ظروف مخصوص در انگلستان رایج شد .

اولین آکوآریوم عمومی

اولین آکوآریوم به مفهوم واقعی و امروزی آن در سال 1819 توسط شخصی به نام براند A.W.T.Brande درست شد،نامبرده در کتاب خود در مورد استفاده از گیاهان زنده آبزی در آکوآریوم و تهویه آب بدون نیاز به تعویض آن بحث کرده است .
اولین آکوآریوم عمومی در سال 1853 در لندن گشایش یافت و یک سال بعد از این تاریخ فیلیپ گاس موسس این آکوآریوم کتابی درباره ی نگهداری آکوآریوم در منزل به رشته تحریر درآورد .حدود 10 سال بعد اولین سری ماهی ها ی زنده استوایی به اروپا صادر شد ماهی بهشتی با نام علمی Macropodus opercularis که ماهی بسیار زیبا و مقاومی می باشد و هنوز هم در آکوآریوم ها نگهداری می شود ، اولین گوته های ماهیانی بود که به اروپا صادر شدند.پیشرفت بعدی به کار بردن پمپ برای به جریان انداختن آب آکوآریوم بود مبتکر این کار انگلیسی ها بودند ولی اولین بار درآکوآریوم عمومی پاریس که در سال 1860 گشایش یافت ، بکار رفت .

نخستین تکثیر کنندگان ماهیان زینتی بصورت صنعتی

آلمانها اولین کسانی بودند که در جمع آوری انواع ماهی های تزیینی و طبقه بندی و نیز صدور آنها از مناطق استوایی به اروپا و آمریکا دست به کار شدند.آن ها همچنین برای اولین بار موفق به تکثیر برخی از انواع این ماهی ها در آکوآریومها شدند .
از زمان رواج آکوآریوم های خانگی شاید بیش از 50 سال می گذرد و عمومی شدن آن بخصوص بعد از جنگ دوم جهانی که حمل و نقل هوایی در سطح دنیا رواج یافت، صورت گرفت .امروزه تولید و صدور انواع ماهی های تزیینی در برخی ممالک استوایی، نیمه استوایی و حتی ممالک سردتر رایج است ولی بدون شک می توان گفت که سنگاپور با آب و هوا و شرایط مساعدی که دارد ، مرکز ماهی های تزیینی دنیا می باشد.هر ماه میلیونها عدد ماهی تزیینی در آن کشورتولید و به اقصی نقاط دنیا حمل می شود.
در ژاپن کارهای زیادی برای تکثیر و تولید انواع ماهی های تزیینی آب های سرد مانند ماهی های طلایی و انواع کارپ های زیبا و رنگی انجام شده است .در هنگ کنگ توانسته اند ماهیانی را که تکثیرشان سخت است ، مانند ماهی نئون تترا ، درحد تجارتی تکثیر و تولید نمایند.

اولین ماهی آکواریومی
در دنیا صدها گونه ماهی زینتی وجود دارد و انسان توانسته است از طریق انتخاب و تکثیر گزینشی و از طریق ژنتیک صدها نژاد دیگر نیز به وجود آورد .در طبیعت گونه های زیادی وجود دارند که از نظر فرم و رنگ چندان زیبا نیستند ولی انسان از طریق گزینش توانسته است انواع نژادهای زیبایی را از آن تولید نماید .برای مثال می توان نوعی ماهی گوپی به اسم علمی poecilia reticulata را نام برد که در طبیعت بسیار کوچک و دارای چند رنگ درهم است که هیچگونه تشابهی با نژادهای بسیار زیبای تولید شده توسط انسان ندارد .

چرا اکواریوم؟

در مقایسه با نگهداری سایر حیوانات ، نگهداری ماهی از سه مزیت عمده برخوردار است .این مزایا عبارتند از : تمیزتر بودن آن ها ، وسعت کم مورد نیاز و از همه مهمتر سکوت مطلق آنها که شاید بر مزایای دیگر برتری داشته باشد.
ماهی ها نه تنها حیوانات ساکتی هستند ( اگرچه صامت نیستند ) بلکه انسان ها را نیز به نوعی به سکوت وامی دارند .در آکوآریوم های عمومی و در آکوآریوم های واقع در باغ وحش ها می توان رفتار ، حرکات و عکس العمل های بازدیدکنندگان را با عکس العمل های آن ها هنگام مشاهده سایر حیوانات باغ وحش ها مقایسه نمود.بین این دو رفتار تفاوت چشمگیری مشاهده می شود.در آکوآریوم های عمومی نه تنها از سر و صدا ، خنده ها ، بلند حرف زدن ها و هر عکس العمل دیگری که هنگام بازدید باغ وحشها وجود دارد اثری دیده نمی شود ، بلکه به جای آن سکوت ، تفکر و حداکثر پچ پچ کردن مشاهده می شود .حتی بچه ها نیز هنگام بازدید از آکوآریوم ها به نوعی سکوت می کنند.
زندگی ساکت آبزیان و بخصوص ماهی ها به انسانی که از زندگی مدرن و ماشینی مملو از سرو صدا فرار می کند الهام بخش است .اگرچه معمولا افراد علت سکوت خود را هنگام بازدید آکوآریوم ها نمی دانند و جواب و دلیل قانع کننده ای برای این سکوت ندارند و اکثرا می گویند راستش خودمان هم نمی دانیم چرا ، با وجود این می توان گفت که انسان وقتی به مشاهده محیط زیستی کاملا مغایر با محیط زیست خود می پردازد، سکوت می کند .محیطی که خود جزیی از آن نبوده و نمی تواند هم باشد .طبیعتا انسان به محیطی که جزیی از محیط زندگی او بوده و یا شباهت به محیط زیست او دارد عادت کرده و عکس العمل چندانی نسبت به آن نشان نمی دهد .برعکس مشاهده محیط و نحوه زیستی دیگر ، او را به تفکر وامی دارد و در این مورد مخصوصاً زندگی نسبتا صلح جویانه ماهی ها تاثیربیشتری در او می گذارد .جالب اینکه حتی دعواها و شیطنت برخی از ماهی ها هم نمی تواند او را وادار به عکس العملی کند که هنگام مشاهده رفتار مشابه در حیوانات خاکزی انجام می دهد .

نخستین مکان های برپایی آکواریوم های عمومی

محل قرار دادن آکوآریوم در منازل و نحوه ساختمان و محل استقرار آکوآریوم های عمومی هم چندان در این امر بی اثر نیست .برخی از آکوآریومهای عمومی را در داخل خلیج های کوچک و یا حتی آبگیرهای مصنوعی می سازند و عملا کسی که برای بازدید آنها می رود گاهی در ساختمانی در عمق 2 یا چند متری آب قرار می گیرد .برخی از انواع آکوآریومهای عمومی را در سردابها ، غارها و یا محل های مشابه می سازند که خود توام با نوعی سکوت می باشد .
در هر حال اگر ادعای ما چندان دور از حقیقت نباشد ، می توان پیش بینی کرد که هرچه فشار زندگی ماشینی ، آپارتمان نشینی و غیره افزایش یابد ، بر تعداد آکوآریوم های دنیا افزوده خواهد شد و شاید مقایسه تعداد آنها در حال حاضر با یکی دو دهه گذشته ، گواهی بر شدت افزایش تعداد آنها در آینده باشد .

تاریخچه آکواریوم در ایران

اگرچه درمقایسه با برخی ممالک دیگر ، نگهداری آکوآریوم در ایران سابقه چندانی ندارد، اما امروزه آکوآریوم دارها و علاقمندان زیادی اقدام به نگهداری و تکثیر ماهیان زینتی می کنند.متاسفانه تاکنون اطلاعات کافی در زمینه شناسایی ماهی های آکوآریومی ، تکثیر، و پرورش و نگهداری آنها در دسترس علاقه مندان قرار نگرفته است تا بعنوان راهنما از آنها استفاده شود.
اولین کتاب فارسی در سال 1349 با عنوان «آکوآریوم» نوشته ایلین که توسط آقای حسین فرپور از زبان روسی ترجمه شده بود، انتشاریافت که تمام نسخ آن فروخته شد.

(گردآوری: مجله تفریحی زمزار)